ONDERZOEK SBV II
Het Steunpunt Bestuurlijke Vernieuwing ontwikkelde acht onderzoeksprojecten binnen vier thema’s, die onder twee onderzoekslijnen vallen. Daarnaast werden nog drie projecten opgestart.
De bestuurlijke vernieuwing voor alle bestuurslagen in Vlaanderen is een centraal thema van het regeringsbeleid en het voorwerp van het steunpunt. Het finaal doel van de vernieuwing, met name het herstellen van het vertrouwen van de burger in de overheden door efficiënt, effectief en integer te besturen, impliceert een brede variëteit van relevante deelthema's die bijna de ganse beleidsvoering en het beheer van de overheid betreffen. Dit gaat van het garanderen van goed presterende besturen, over democratische en transparante besluitvormingsprocessen, tot klantvriendelijke overheden.
ONDERZOEKSLIJN 1
ONDERBOUWD HR-BELEID
De onderzoekslijn ‘Onderbouwd HR-beleid’ onderzoekt hoe we kunnen evolueren naar een performante, burgergerichte en toegankelijke overheid door meer aandacht te schenken aan digitalisering, automatisering en transparantie. Burgers verwachten steeds meer een toegankelijke, efficiënte, effectieve en op maat gemaakte dienstverlening, met zo weinig mogelijk administratieve last. De Vlaamse overheid dient fundamenteel herdacht te worden op drie verschillende niveaus. Het eerste niveau ‘individu’ legt de nadruk op het personeel. Het gaat hier over het identificeren van nieuwe rollen, taken en vaardigheden doorheen de HR-cyclus (in-, door- en uitstroom). Het tweede niveau ‘organisatie’ legt de nadruk op de structuur. Hoe moet de Vlaamse overheid zich organiseren om met complexe uitdagingen, snelle veranderingen en crississituaties om te gaan. Hierbij wordt er gezocht naar mogelijke knelpunten en hefbomen om te evolueren naar een netwerkorganisatie. Het derde niveau legt de nadruk op het ecosysteem of de samenhang tussen de overheid en haar omgeving (ook in de samenstelling van haar personeel).
ONDERZOEKSLIJN 1
Onderbouwd HR-beleid
THEMA
Onderbouwd HR-beleid
PROJECT 2
Een toekomstgerichte organisatie voor de Vlaamse overheid
PROJECT 1
Futureproof en duurzaam HR-beleid
ONDERZOEKSLIJN 2
LOKALE AUTONOMIE EN LOKALE VERANTWOORDELIJKHEID
De onderzoekslijn ‘Lokale autonomie en lokale verantwoordelijkheid’ verwijst naar de cruciale rol van de lokale besturen in het Vlaamse overheidsbestel. De gedefinieerde thema’s rond ‘bestuurskracht, en ‘regiovorming’ kennen een belangrijke rol toe aan de lokale besturen als ‘eerste’ bestuursniveau. Hun autonomie en bestuurskracht wordt vergroot om in te kunnen spelen op de uitdagingen waarmee onze samenleving wordt geconfronteerd. Hiervoor gaan besturen vaak samenwerkingen aan (IGS, fusies, etc), die echter leiden tot een complex bestuurlijk landschap. De regiovorming probeert hier een oplossing voor te bieden door, in samenspraak met lokale besturen, vaste regio’s af te bakenen die bestaande structuren omvatten. Beide thema’s bieden onderzoekscapaciteit om de bestuurskracht van lokale besturen te verhogen en hun wendbaarheid, klantgerichtheid en innovatievermogen te versterken als volwaardige partners van de Vlaamse overheid. In het thema lokale democratie tenslotte wordt ingegaan op de uitdagingen en mogelijkheden van nieuwe initiatieven rond burgerparticipatie, en hoe dit bestaande vormen van politieke participatie kan versterken.
THEMA 1
Regiovorming
PROJECT 1
Werken aan regionale samenwerking
ONDERZOEKSLIJN 2
Lokale autonomie en lokale verantwoordelijkheid
THEMA 2
Lokale democratie
PROJECT 2
Vernieuwingen in de lokale participatieve en representatieve democratie: Beleidsparticipatie & co-creatie en coproductie van publieke dienstverlening
PROJECT 3
Decentralisatie: scenario's, mogelijkheden en risico's
THEMA 3
Bestuurskracht
PROJECT 4
Nieuw kaderbesluit voor de rechtspositie van het lokaal overheidspersoneel
PROJECT 5
Evaluatieonderzoek integratie gemeente OCMW
PROJECT 6
Evaluatieonderzoek fusies
OPDRACHT 1
NAAR EEN GEMEENTEFONDS 2.0: STUDIE VAN DE PRINCIPES, DE UITDAGINGEN EN DESIGN EN TOETSING VAN CONCRETE HERVORMINGSVOORSTELLEN
De Vlaamse overheid verleent de lokale besturen algemene werkingssubsidies. Gemeenten zijn vrij deze middelen aan te wenden en hoeven hierover geen enkele verantwoording af te leggen. Over de laatste decennia zien we een sterke stijging van deze middelen en tevens een grotere diversiteit qua toekenningskanalen, indexering van de enveloppes en verdeelcriteria (Gemeentefonds (hoofddotatie), aanvullende dotatie Eliacompensatie, aanvullende dotatie sectorale subsidies, aanvullende dotatie centrumsteden, compensatie overdracht provinciale instellingen, regularisatie vroegere contingentgesco’s, dotatie responsabiliseringsbijdrage, en dotatie open ruimte).
Dit project heeft volgende doelstellingen:
-
Een overzicht bieden van de huidige principes van de verdeling aangevuld met alternatieve principes door middel van participatief onderzoek en buitenlandse cases
-
Het in kaart brengen van de effecten van de huidige algemene financiering (zgn. nulmeting voor latere simulaties)
-
Inzichten verwerven in alternatieve operationaliseringen voor diverse criteria
-
Criteria van andere financieringssystemen, zoals deze in de andere gewesten of in Frankrijk en Nederland
-
Het ontwikkelen van hervormingsscenario’s
-
Het toetsen van de hervormingsscenario’s
OPDRACHT 2
EEN TOTAALVISIE OP EEN VERSTERKT LOKAAL BESTUUR IN VLAANDEREN
Uit het seminarie dat het steunpunt bestuurlijke vernieuwing organiseerde in november 2021 en de gedachtewisseling met minister Somers, werd collectief de meerwaarde aangevoeld van een wat meer integrale toekomstvisie in voorbereiding van 2024. Dat wordt nu als een groot gemis ervaren. Zowel onderzoekers, ambtenaren, als de beleidsmakers zelf hebben daaraan een grote behoefte. Een grondstroom benoemen en consequent ook als leidraad/houvast hanteren kan veel rust en duidelijkheid bieden in de toekomst. Het Steunpunt Bestuurlijke Vernieuwing zal daarom een voorstel uitwerken om tot een sterke, slagkrachtige overheid te komen met een belangrijke rol voor lokale besturen daarin. De keuzes die daarin moeten worden gemaakt en het stappenplan daarnaartoe moeten helder zijn opgelijst in een memorandum dat in de onderhandelingen van een nieuw regeerakkoord concreet op tafel ligt in 2024. De volgende aspecten zullen hierin aan bod komen: taakstelling/autonomie, capaciteit, financiering, democratie/participatie.
OPDRACHT 3
ALTERNATIEVEN VAN EN VOOR HET STEMMEN PER VOLMACHT
In dit project bekijken we alternatieven van en voor het stemmen per volmacht. De onderzoekers vertrekken vanuit de huidige regeling voor het stemmen per volmacht bij de lokale verkiezingen in Vlaanderen. Vervolgens onderzoeken ze de alternatieven van en voor deze stemwijze: welke zijn denkbaar, wenselijk en haalbaar in het licht van de gemeente- en provincieraadsverkiezingen van 13 oktober 2024? Hierbij stellen ze scherp op de groep kiezers die voor het gebruik van deze stemwijze in aanmerking komt. Het opzet combineert een inventariserende literatuurstudie met een toetsing van alternatieve scenario's aan de Vlaamse praktijk doorheen een klankbordgroep van diverse stakeholders in de organisatie van de lokale verkiezingen. Het onderzoek heeft een looptijd van drie maanden.
Onderzoeksvragen:
-
Welke alternatieven van en voor het stemmen per volmacht zijn denkbaar?
-
Welke alternatieven van en voor het stemmen per volmacht zijn wenselijk?
-
Welke alternatieven van en voor het stemmen per volmacht zijn haalbaar?